De oorlog in Oekraïne raakt iedereen en maakt veel mensen bezorgd. Kinderen en jongeren zoeken naar handvatten om deze moeilijke situatie te duiden. Nieuws speelt daar een grote rol in. Kinderen krijgen via allerlei kanalen heftige beelden te zien, die enorme indruk kunnen maken.
In deze les leer je om beter met al dit confronterende nieuws om te gaan. Zeker omdat er in een oorlog veel nepnieuws circuleert, helpt het kinderen als ze weten hoe nieuws wordt gemaakt. Waarom het belangrijk is dat journalisten, ondanks de ellendige beelden, verslag doen. En ze leren onderscheid te maken tussen nepnieuws en onafhankelijke kwaliteitsjournalistiek.
Wat je leert:
- Wat een informatieoorlog betekent.
- Hoe en waarom oorlogsjournalisten onafhankelijk verslag proberen te doen.
- De 5 W’s (en H) beantwoorden.
- Het belang van oorlogsfotografie benoemen.
- Propaganda en nieuws van elkaar onderscheiden.
- Leerdoel: Begrijpend lezen, Leesvaardigheid, Mediawijsheid
- Vak: Maatschappijleer, Maatschappijwetenschappen
Lessuggesties
Inleiding: Oekraïne in het nieuws
- VO Bovenbouw
- VO Onderbouw
Klassikaal
- Lees de inleiding bij deze les:
- Voer een gesprek over de woorden in de tekst:
Nepnieuws
Propaganda
Onafhankelijk
Pers - In de tekst staat ook de volgende zin: ‘Een oorlog is niet alleen een oorlog met wapens, maar ook met informatie.’ Heb je zelf voorbeelden gezien van nepnieuws of propaganda als het om de oorlog in Oekraïne gaat? Wat vind je daarvan?
Een oorlog ontregelt alles: hoe vertel je het hele verhaal?
- VO Bovenbouw
Groepjes
In een oorlog gebeurt er heel veel tegelijkertijd. Journalisten proberen om van al die gebeurtenissen verslag te doen. Verhalen over de strijd en de oorlog. Over burgers die schuilen, over de manier waarop politici overleggen, over vluchtelingen en hoe de oorlog de economie raakt.
- Ieder groepje kiest een onderwerp om een verhaal over te maken. Kies uit de volgende onderwerpen:
Verhaal over de strijd in Oekraïne
Verhaal over de vluchtelingen
Verhaal over de politiek
Verhaal hoe de oorlog Nederland raakt
- Ieder groepje zoekt (online) vier artikelen die bij het gekozen onderwerp horen.
- Lees ze goed. Schrijf de titel op, en de pagina waar jullie het artikel gevonden hebben. Als het online artikelen zijn hoeven julllie geen pagina op te schrijven.
Klassikaal
- Ieder groepje presenteert de gevonden artikelen aan de klas. Waar gaan de artikelen over en waarom hebben ze te maken met het onderwerp?
- Welk van de vier artikelen zou iedereen in elk geval moeten lezen om een goed beeld te hebben van het onderwerp?
- Hieruit komt een selectie van vier artikelen. Hang die naast elkaar. Vertellen deze vier artikelen het hele verhaal? Waarom niet, waarom wel? Bespreek dit klassikaal.
Hoe kom je erachter wat er gebeurt als de bommen vallen?
- VO Bovenbouw
- VO Onderbouw
Verslag doen van een oorlog gebeurt ook door verslaggevers die het oorlogsgebied in gaan om te kijken wat er gebeurt. Dat is levensgevaarlijk werk. Ieder jaar komen er journalisten om het leven die verslag doen van een oorlog. Toch gaan journalisten/verslaggevers, ook in deze oorlog, op pad.
Klassikaal
- Waarom zouden journalisten dat doen denk je? Noem zoveel mogelijk redenen. De docent schrijft ze op het bord.
- Wat zou jij als oorlogsverslaggever meenemen als je verslag moest doen van een oorlog? De docent schrijft wat jullie bedenken op het bord.
- Hans Jaap Melissen is oorlogsverslaggever voor onder andere NU.nl en Trouw. Bekijk zijn filmpje en vergelijk de spullen die hij laat zien met de spullen die jullie bedacht hebben. Wat is het verschil?
Oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen vertelt over zijn werk in Kiev
Nieuws in de klas
De 5W’s: De basis van de journalistiek
- VO Bovenbouw
Om een goed nieuwsartikel of een nieuwsvideo te maken, werken journalisten met de zogeheten vijf W’s. Het zijn vijf vragen die ze altijd stellen en die ze proberen zo goed mogelijk te beantwoorden. De vijf vragen zijn:
1. wie?
2. wat?
3. waar?
4. wanneer?
5. waarom?
Vaak wordt daar aan toegevoegd: hoe?
Groepjes
- Verdeel de artikelen uit opdracht 2 of zoek nieuwe artikelen op over de oorlog in Oekraïne.
- Bekijk de tekst en zoek de antwoorden op de 5 W’s.
- Schrijf deze op in een schema.
Het belang van beeld: oorlogsfotografen in conflictgebied
- VO Bovenbouw
- VO Onderbouw
In een oorlog is beeld erg belangrijk. Ze vormen het bewijs van wat er gebeurd is. Persfotografen maken daarom beelden van een oorlog, om zo onafhankelijk verslag te doen.
Tweetallen
- Zoek vijf foto’s in de (online) kranten over de oorlog in Oekraïne.
- Fotografen proberen de oorlog op allerlei manieren te laten zien. Ze laten de strijd zien, maar ook het leed. Verzamel een aantal foto’s en leg foto’s bij elkaar die op elkaar lijken.
- Wat hebben de foto’s die op elkaar lijken gemeen (menselijk leed, oorlogstuig, strijd)?
- Wat voel je bij de foto’s? Welke vertellen het verhaal over de oorlog het best voor jou? Waarom?
- Bespreek klassikaal.
Propaganda of nieuws?
- VO Bovenbouw
Klassikaal
In een oorlog zeggen de strijdende partijen vaak lelijke dingen over en tegen elkaar. Vaak doen ze ook mededelingen over de oorlog waarvan niet te controleren is of ze kloppen. Lees de volgende uitspraken:
- Wie geloof je, de Russische minister, of de Oekraïense president Zelensky? Waarom?
- Waarom is het in een oorlog zo moeilijk om te weten wie er gelijk heeft? Hoe kun je erachter komen wie gelijk heeft?
- Een oorlog wordt ook vaak een informatie-oorlog genoemd. Waarom denk je dat dat zo genoemd wordt?
- Stel dat president Poetin van Rusland iets zegt dat aantoonbaar onwaar is. Moeten journalisten het dan toch opschrijven? En wat als president Zelensky van Oekraïne zoiets zegt?
Downloads
Hoe je met je kind praat over oorlog (NRC) – tips hoe je ook als leerkracht over oorlog kan praten.
