Checklist nepnieuws

Hoe controleer je of nieuws echt is? Onderstaande checklist is een handreiking om nieuws te controleren.

Iedereen kan in een nepbericht trappen. Fakeberichten hebben zelfs mogelijk de Amerikaanse verkiezingen beïnvloed. Fakenieuwsberichten worden bewust geschreven zodat ze veel worden gelezen en snel verspreid. Het is vaak schokkend nieuws met sensationele koppen die uitnodigen om te klikken en delen. En hoe meer er op een artikel wordt geklikt, hoe vaker dit bericht verschijnt in zoekmachines en op social media. Nepnieuws wordt geschreven om aandacht te vragen of voor de grap. Soms wordt er geld mee verdiend of wordt het bewust geschreven om de publieke opinie te beïnvloeden.

Controleer of een bericht nepnieuws is.

De belangrijkste regel is; gebruik je gezond verstand, als een bericht ongeloofwaardig is, dan is dat soms ook zo. Blijf kritisch nadenken bij het verzamelen van informatie en gebruik meerdere bronnen.

1.    Lees het hele bericht en niet alleen de titel.
Een titel van een artikel is niet altijd een samenvatting van het bericht. Soms is een titel bedoeld om aandacht te trekken om aandacht te trekken maar is het geen ultrakorte samenvatting. In koppen worden bijvoorbeeld vaak citaten gebruikt tussen aanhalingstekens.

2.    Waar komt het artikel vandaan?
Heb je het bericht van een betrouwbare nieuwstitel? Vind je het bericht bij meerdere betrouwbare afzenders? Bekende landelijke of regionale nieuwsmedia controleren hun nieuws. Professionele nieuwsmedia houden zich doorgaans aan de journalistieke regels en controleren gebruikte bronnen. Zij zijn daarop aanspreekbaar, hebben redactiestatuten en veel nieuwstitels zijn aangesloten bij de Raad van de Journalistiek. Als je de bron niet kent, lees dan ook andere berichten. Zijn ze geloofwaardig?
Controleer het bericht of de nieuwstitel op een verzamelsite van nepberichten staat zoals www.hoaxwijzer.be.

3.    Is het satire of een column?

Satire is een stijl waarbij humor wordt gebruikt om te amuseren en soms om commentaar te geven op ontwikkelingen in de maatschappij. Net zoals cartoons dat doen. Er kan worden overdreven of situaties worden omgekeerd voorgesteld. Er zijn satirische nieuwswebsites, maar ook in mainstream media vind je soms bijvoorbeeld in een column ook fictieve verhalen. Herken stijlkenmerken als satire, parodie of ironie. Vaak staat het in het colofon en bij columns staat er altijd bij wie de columnist is (zie ook bij punt 5).
Een voorbeeld van een satirische site is www.speld.nl.

4.    Welke bronnen zijn gebruikt?
Wordt in het artikel aangegeven wat de bron is van het nieuws? In een goed nieuwsbericht  worden de bronnen genoemd. Bijvoorbeeld een ander nieuwsmedium, organisatie, interview of rapport. Controleer deze bronnen vervolgens want soms wordt verwezen naar een onderzoek dat niet bestaat. Ook kan het zijn dat één van de afzenders een belang heeft bij het (nep)bericht.

5.    Kijk wie het artikel geschreven heeft.
Heeft de auteur meer berichten geschreven? Zoek of de schrijver een cv online heeft of meer ongeloofwaardige artikelen geschreven heeft.

6.    Controleer de datum.
Soms komt nieuws opnieuw in omloop maar heeft het nieuws zich inmiddels verder ontwikkeld. Controleer de datum van het originele bericht.

7.    Praat erover, vraag anderen.
Deze checklist helpt, maar geeft geen 100% garantie. Als je twijfelt kun je altijd iemand vragen om naar het bericht te kijken. Dat kan een volwassene, een expert of een vriend zijn. Juist het praten over nieuws helpt bij het analyseren van nieuws en kritisch leren lezen.

Informatievaardigheden om berichtgeving te beoordelen en waarderen zijn van alle tijden. Het hoort een tweede natuur te zijn om je altijd af te vragen wie de afzender van een bericht is, welke bronnen worden gebruikt en of er andere perspectieven mogelijk zijn. Dat zijn in feite journalistieke regels die burgers altijd moeten toepassen. Nieuws is niet altijd waardevrij. Een democratie heeft een pluriform medialandschap en berichtgeving vanuit verschillende perspectieven nodig. En juist die pluriformiteit vraagt ook mediawijsheid van burgers om bewust en kritisch met nieuws en berichtgeving om te gaan.

Nieuwsbrief